Problemy ze snem

Problemy ze snem to powszechna dolegliwość. Każdemu z nas od czasu do czasu zdarza się gorsza noc i jeśli jest to sporadyczne, nie powinno nas niepokoić. Sen jest bowiem barometrem naszego stanu psychicznego oraz kondycji zdrowotnej.

Bezsenność

Bezsenność to zaburzenie, w którym trudności ze snem (trudności w zasypianiu, budzenie się w nocy z niemożnością szybkiego powrotu do snu) występują przewlekle – przynajmniej od miesiąca, co najmniej trzy noce w tygodniu, co wiąże się z obniżonym funkcjonowaniem za dnia. To właśnie złe samopoczucie w ciągu dnia, obawa przed konsekwencjami bezsenności skłania osoby na nią cierpiące do szukania pomocy. Niestety, pomimo wysokiego rozpowszechnienia bezsenności przewlekłej (ok. 10% naszej populacji), niewielu pacjentów otrzymuje kompleksową pomoc. Nierzadko leczenie ogranicza się wyłącznie do przepisania leków nasennych. Wielu chorych oczekuje, że weźmie tabletkę i problem się rozwiąże. Tymczasem terapia bezsenności zawsze powinna zaczynać się od określenia przyczyn zaburzeń snu. Przyczyny te zwykle są złożone. Na początku bezsenność jest zwykle konsekwencją stresu, zmiany warunków snu czy też różnych chorób (tu najczęściej depresji, zaburzeń lękowych, dolegliwości bólowych). Z czasem znaczenia nabierają inne czynniki – to jak dana osoba reaguje na bezsenność, jak radzi sobie w sytuacji trudności ze snem. Niewłaściwa higiena snu, odsypianie bezsennych nocy, zbyt długie leżenie w łóżku w sytuacji trudności ze snem – wzmacniają i utrwalają bezsenność. Pacjenci relacjonują, że stres czy choroba, które zapoczątkowały problem minęły, a oni nadal nie mogą spać, bo boją się, że nie zasną, że ich łóżko przestało kojarzyć im się ze snem.

Terapia bezsenności

Leczenie bezsenności powinno obejmować zarówno oddziaływanie na czynniki, które ją wyzwoliły (na przykład jeśli była to depresja – wprowadzenie leczenia przeciwdepresyjnego) oraz na te, które mogą ją utrwalić. Opracowanie z pacjentem zdrowych strategii radzenia sobie w sytuacji trudności ze snem, tak, by jedna gorsza noc, nie rodziła ciągu następnych, jest podstawowym działaniem w leczeniu bezsenności. Jest to leczenie niefarmakologiczne i określa się je mianem poznawczo-behawioralnej terapii bezsenności. Ważnym elementem tej terapii jest dostarczenie pacjentowi rzetelniej wiedzy na temat snu – co pozwala wprowadzić mu zachowania, które regulują i pogłębiają sen oraz przełamać lęk przed bezsennością. Pomimo udokumentowanej skuteczności, ugruntowanej pozycji w standardach leczenia bezsenności, poznawczo-behawioralna terapia tego zaburzenia snu jest jeszcze mało znana, oferowana głównie przez specjalistyczne ośrodki leczenia zaburzeń snu. W Poradni Zaburzeń Snu przy Katedrze i Klinice Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2006 roku wprowadzono pierwsze w Polsce grupy terapeutyczne dla osób z bezsennością, oparte właśnie na terapii poznawczo-behawioralnej. Psychoterapia grupowa okazała się równie skuteczna jak terapia indywidualna, zarówno w poprawie snu jak i w samopoczucia za dnia, z tą różnicą, że pacjenci uczestniczący w grupach wskazywali, jako bardzo ważny czynnik leczący, możliwość kontaktu, wspólnej pracy z innymi osobami z bezsennością.

Dr n. med. Małgorzata Fornal-Pawłowska – psycholog, specjalizuje się w psychologii klinicznej oraz w terapii zaburzeń snu. Współtworzyła pierwszy w Polsce program leczenia niefarmakologicznego dla osób z bezsennością. Pracuje w Szpitalu Nowowiejskim (na oddziale ogólnopsychiatrycznym i w tamtejszej Poradni Leczenia Zaburzeń Snu) oraz w Gabinecie Terapii Bezsenności (www.terapiabezsennosci.pl).