Samopoczucie w Zespole Stresu Pourazowego

Zespół stresu pourazowego (posttraumatic stress disorder, PTSD), to reakcja osoby na wydarzenie traumatyczne, w którym najczęściej zagrożone było życie tej osoby lub życie kogoś bliskiego. Osoby cierpiące na PTSD żyją cały czas w cieniu traumy: trauma powraca we wspomnieniach, w koszmarach sennych a nawet w tzw.: przebłyskach (flashbacks), podczas których wspomnienie jest tak silne jakby wypadek dział się tu i teraz. Sytuacje, które dotychczas były bezpieczne np.: jazda autobusem, samochodem, przechodzenie przez jezdnię, spacer w parku a nawet wyjście z domu wydają się zagrażające. Dotychczas neutralne dźwięki, zapachy nagle budzą strach, bo kojarzą się z traumą. Bywa tak, że osoba stara się nie myśleć o traumie, unika też rozmów o wydarzeniu traumatycznym, a mimo to niechciane wspomnienia powracają. Osoba dotknięta zespołem stresu pourazowego powoli wycofuje się z życia, rezygnuje z hobby i zainteresowań, zaczyna unikać spotkań z innymi ludźmi. Czasem bezpodstawnie obarcza się winą za wydarzenie traumatyczne.

Objawy PTSD

Zespół stresu pourazowego (PTSD) zwany popularnie traumą dotyka zwykle uczestników lub świadków zagrażających życiu zdarzeń. Podstawowe kryteria diagnostyczne i objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) to ¹:

• bycie uczestnikiem lub świadkiem traumatycznego zdarzenia np.: wypadku komunikacyjnego, katastrofy naturalnej,
  
  świadkiem nagłej śmierci kogoś bliskiego, ofiarą napaści, gwałtu, miesiąc przed pojawieniem się niektórych lub wszystkich z poniższych objawów
• powracające wspomnienia o traumatycznym zdarzeniu  i trudność z uwolnieniem się od nich;
• koszmary senne lub nieprzyjemne sny związane z traumatycznym wydarzeniem;
• przebłyski (flashbacks) podczas których osoba czuje się i/lub zachowuje się tak jakby zdarzenie działo się tu i teraz;
• bardzo silny lęk w sytuacjach przypominających traumę oraz w odpowiedzi na dźwięki, światło, obrazy związane z traumą;
• silna reakcja fizjologiczna w sytuacjach przypominających traumę oraz w odpowiedzi na dźwięki, światło, obrazy związane z traumą;
• unikanie lub próby uniknięcia miejsc, przedmiotów i wszystkich rzeczy, które w jakiś sposób przypominają wydarzenie traumatyczne;
• unikanie rozmów o nieprzyjemnym zdarzeniu,spotkań z innymi w obawie, że mogą zapytać o to wydarzenie;
• większa niż zazwyczaj wybuchowość lub drażliwość;
• obniżony nastrój;
• rezygnacja z hobby i zająć, które dotychczas były atrakcyjne;
• problemy z koncentracją oraz z podejmowaniem decyzji;
• dręczące poczucie winy;
• wycofywanie się z życia, bo otaczający świat wydaje się niebezpieczny;
• derealizacja wrażenie nierealności otaczającego świata, wrażenie bycia oddalonym od rzeczywistości;
• depersonalizacja poczucie bycia we śnie, oddalenia lub nierealności własnego ciała albo bycia poza ciałem;

UWAGA! Nie wszystkie te objawy muszą wystąpić u jednej osoby. Już kilka z nich może świadczyć o tym, że zmagacie się Państwo z poważnym problemem. Powyższy opis ma charakter informacyjny i nie może stanowić podstawy do rozstrzygania o diagnozie.

Co wiemy o PTSD?

PTSD, to chyba jedyne zaburzenie psychiczne, którego przyczynę łatwo zidentyfikować i jednoznacznie określić: jest nią wydarzenie, w którym życie osoby lub życie kogoś bliskiego było zagrożone albo osoba bliska zmarła w wyniku tego zdarzenia. Około 70-90% osób doświadczy w ciągu swojego życia zdarzenia traumatycznego. 8%-12% populacji będzie cierpieć na zespół stresu pourazowego (PTSD). Powyższe dane wskazują  na to, że w większości sytuacji osoby dotknięte traumą są w stanie sobie z nią poradzić. Jeśli jednak okoliczności są niesprzyjające np.: jest to druga lub trzecia trauma w krótkim odstępie czasu, osoba jest już wyczerpana zmaganiem się z innymi problemami lub nie ma możliwości zadbania o siebie po traumatycznym wydarzeniu, to te wszystkie czynniki mogą sprzyjać rozwinięciu się PTSD.

Dane te stanowią też wskazówkę dla psychologów, terapeutów i psychiatrów, żeby nie spieszyć się z interwencjami i dać czas na samoistne ustąpienie pierwszych objawów załamania. Dlatego, zgodnie z najnowszą amerykańską klasyfikacją chorób DSM V, zespół stresu pourazowego (PTSD) diagnozujemy i rozpoczynamy terapię najwcześniej 1 miesiąc po traumatycznym zdarzeniu.¹

Jaka terapia może pomóc?

Terapia poznawczo-behawioralna oraz terapia EMDR to metody leczenia PTSD zalecane m.in. przez Narodowy Instytut Zdrowia w Wielkiej Brytanii (National Institute for Health and Care Excellence, nice.org.uk) oraz Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (American Psichological Association, apa.org) Skuteczne formy terapii PTSD to m.in. terapia poznawcza według modelu Ehlers i Clarka, EMDR (desensytyzacja za pomocą ruchów gałek ocznych z ponownym przetwarzaniem) oraz terapia metodą przedłużonej ekspozycji. Farmakoterapia jest metodą zalecaną w drugiej kolejności, ponieważ nie ma wystarczającej liczby wyników badań, które potwierdzałyby wyższą skuteczność farmakoterapii od psychoterapii.

Terapia metodą przedłużonej ekspozycji

Terapia metodą przedłużonej ekspozycji to forma terapii poznawczo-behawioralnej, która w pierwszej kolejności pomaga osobie zrozumieć naturę i objawy tego zaburzenia. Samo zrozumienie objawów i ich dynamiki już często zmniejsza cierpienie osoby zmagającej się z PTSD. To dobry początek na drodze do wyzdrowienia. W trakcie kolejnych sesji osoba uczy się, w bezpiecznych warunkach stworzonych przez terapeutę, oswajania lęku jaki budzi wspomnienie traumy. Ważnym elementem terapii jest stopniowy powrót do aktywności, których osoba zaczęła unikać z powodu PTSD.

Skuteczność terapii metodą przedłużonej ekspozycji

Skuteczność terapii metodą przedłużonej ekspozycji została potwierdzona w wielu badaniach naukowych na całym świecie. W zależności od badań 65%-80% osób, którym postawiono diagnozę kliniczną PTSD po terapii (9-12 sesji) metodą przedłużonej ekspozycji nie spełnia już kryteriów diagnozy, odsetek osób, których objawy w wyniku terapii złagodniały, (mimo, że nadal spełniają kryteria diagnostyczne) jest zwykle jeszcze wyższy. W Polsce skuteczność leczenia PTSD tą metodą była badana w ramach projektu TRAKT i TRAKT II w latach 2008-2012 na Uniwersytecie Warszawskim, w grupie osób po wypadkach komunikacyjnych. Wyniki badań wskazują, że 80% spośród kilkuset osób które ukończyły terapię metodą przedłużonej ekspozycji uwolniło się od PTSD. Obecnie trwa kolejny etap badań w ramach projektu TRAKT 3, więcej informacji o tym programie można znaleźć na wypadki-drogowe.pl ²

Literatura:

• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM V
• B.Foa, E.A. Hembre, B.Olasow Rothbaum Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD, Sopot 2014;

Magdalena Tylko – magister psychologii i filozofii, psychoterapeuta w trakcie procesu certyfikacji. Obecnie w trakcie II stopnia szkolenia na psychoterapeutę poznawczo-behawioralnego w Szkole Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej dr E. Pragłowskiej i A. Popiel na Uniwersytecie SWPS. Jest członkiem Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (EABCT i PTTPB) oraz Członkiem Stowarzyszenia Pomocy Psychologicznej „Syntonia”. Doświadczenie w pracy psychologicznej zdobywała w telefonie dla osób w kryzysie emocjonalnym 116 123 prowadzonym przez Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Obecnie jest jednym z terapeutów prowadzących terapię osób z PTSD w ramach projektu badawczego TRAKT 3, więcej informacji o programie można znaleźć na stronie: www.wypadki-drogowe.pl.

Prowadzi prywatną praktykę psychoterapeutyczną: popomoc.pl